İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Oda Raporu`na Göre ALİ EKBER ÇAKAR: İŞ KAZALARINDA VAHİM ARTIŞLAR VAR Oda Başkanı Ali Ekber Çakar, 31.
İş Sağlığı ve Güvenliği Haftası dolayısıyla İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Oda
Raporunu açıkladı. TMMOB Makina Mühendisleri Odası
(MMO), işçi sağlığı ve iş güvenliği (İSG) mevzuatını, uygulama sorunlarını ve
resmi verileri, iki yılda bir güncellenen İşçi Sağlığı ve İş
Güvenliği Oda Raporu`nda değerlendirmektedir. Raporda dünyadaki durum,
İSG kavramının gelişimi, iş kazaları ve meslek hastalıklarına dair SGK
verileri, kaza ve hastalıkların nedenleri, iş güvenliği, iş sağlığı ve
güvenliği kurulları, iş güvenliği mühendisliği, işyeri hekimliği, MMO
çalışmaları ve çözüm önerileri yer almaktadır. Raporun tamamına https://www.mmo.org.tr/kitaplar/isci-sagligi-ve-guvenligi-2017-oda-raporu adresinden
ulaşılabilmektedir. İSG mevzuatını sermaye çıkarları
belirliyor Ülkemizde toplu iş cinayetlerine
dönüşen iş kazaları ve meslek hastalıkları, sermayenin azami kâr hırsı ve
emek aleyhine politikalardan kaynaklanmaktadır. Neoliberal serbestleştirme,
özelleştirme, sendikasızlaştırma, taşeronlaştırma, esnek/güvencesiz istihdam
biçimleri, çalışma koşullarının ağır oluşu, kadın, genç, çocuk emeği sömürüsü
ile kayıt dışı istihdam, iş kazaları ve meslek hastalıklarının artmasının
başlıca nedenleri arasındadır. İş kazaları sonucu toplu ölümlerin
artması nedeniyle 2012 yılında çıkarılan 6331 sayılı İş Sağlığı Güvenliği
Yasası ile iş güvenliği uzmanlığı, hekimliği ve diğer sağlık personeline
ilişkin yönetmeliklerin defalarca değiştirilmesine rağmen kazalar ve iş
cinayetleri artarak devam etmektedir. SGK verileri de bu yöndedir. Mühendislik ve hekimlik
dışlanıyor, Bakanlık kadroları ve işverenler kayırılıyor İSG, tıp, mühendislik ve sosyal
bilimler ile bağlantılı çok-bilimli bir konudur ancak bu disiplinler
ülkemizde adeta cezalandırılmaktadır. Öyle ki, İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası,
sorumlulukları işverenden çok uzmanlara ve hekimlere yüklemiştir.
İş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin
işyerlerindeki hizmet süreleri de sürekli düşürülmüştür.
Amaç, uzman, hekim ve diğer sağlık personeli ile İSG önlemlerinin işverenlere maliyetinin düşürülmesidir.
Bu personelin ayda 8 dakika, 12 dakika, 16 dakika gibi kısa sürelerle görev
yaptığı işyerlerinde iş kazaları ve meslek hastalıklarının azalması mümkün
değildir. Yasa ile işyeri hekimi, mühendis,
teknik eleman, hemşire ve diğer sağlık personeline verilecek eğitim
hizmetleri, dışarıdan satın alma yoluyla ticari danışmanlık hizmetlerine
dönüştürülmüştür. İş güvenliği mühendisliği ile teknisyenlik, "iş
güvenliği uzmanlığı" altında bir tutulmuştur. Özel öğretim
kurumlarına yetki tanınmasıyla mühendislik meslek örgütlerinin
fonksiyonu dışlanmış, Bakanlık kadroları kayırılmıştır.
Bir uzmanın birden çok işyerinde danışmanlık hizmeti vermesi yoluyla tam
zamanlı iş güvenliği mühendisliği dışlanmış; uzmanlar ücretli olarak
yanlarında çalıştıkları işverene bağımlı kılınmış; iş
kazalarında işverenlerin sorumluluğu ortadan kaldırılmıştır. Yasadan
sonra, yüzlerce eğitim kurumu ve binlerce Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi
(OSGB) kurulmuş, fakat yapılan düzenlemeler sonucu bazıları kapanmış, ülkemiz
"eğitim kurumu" ve OSGB çöplüğüne dönüşmüştür. İş kazalarında sürekli artış var SGK her yıl, bir önceki yıl veya
iki yıl öncesine dair iş kazaları ve meslek hastalıkları istatistiklerini
yayımlamaktadır. Bu nedenle raporumuzda 2015 yılı verileri
değerlendirilmiştir. 2016 yılı verileri açıklandığında raporumuz yine
güncellenecektir. SGK verilerinin 5510 sayılı yasanın 4-1/a maddesi
kapsamındaki "aktif sigortalılar" içindeki "zorunlu
sigortalılar"ı kapsaması itibarıyla bu verilere göre yapılan birçok
değerlendirmenin iş kazaları ve meslek hastalıklarına dair gerçekleri
yeterince yansıtmayacağı da gözetilmelidir. SGK verilerine göre, 2012-2015
yıllarında iş kazası sayılarında sürekli artış görülmektedir. İş
kazası sayısı 2012 yılında 74 bin 871; 2013 yılında 191 bin 389, 2014 yılında
221 bin 366, 2015 yılında 241 bin 547`dir. İş kazaları 2015 yılında bir
önceki yıla göre yüzde 10,91 oranında; 2012`ye göre de yüzde 322,61 oranında
artmıştır. 2015 yılında bin 252 iş
kazası sonucu ölüm vakası vardır. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi
(İSGM) verilerine göre de 2015 yılında iş kazalarında bin 730, 2016 yılında
bin 970 emekçi hayatını kaybetmiştir. SGK 2015 verilerinde hayatını kaybeden
bin 252 kişinin 762`si (yüzde 60`ı) 50`den az işçi çalıştıran işyerlerinde,
yani İş Sağlığı Güvenliği Kurulu kurulması zorunlu olmayan işyerlerinde
çalışmaktaydı. SGK 2013, 2014, 2015
verilerinde meslek hastalıklarından dolayı ölüm hiç yoktur! Ancak
İSGM verilerine göre 2013`te en az 3, 2014 yılında en az 29, 2015 yılında en
az 13 emekçi meslek hastalıklarından dolayı yaşamını kaybetmiştir. İş kazası sayıları ile iş kazası
ve meslek hastalığı sonucu ölüm vakaları 1996 yılı sonrasının doruğu
düzeyindedir. Eurostat istatistiklerine göre de Türkiye, 100 bin çalışan
başına ölümlü iş kazalarında Avrupa`da birinci sıradadır. SGK istatistiklerinde iş kazaları
ve meslek hastalıkları sonucu ölüm geliri bağlananlarla ilgili
veriler de bulunmakta fakat dosyalar ilgili ölüm yılında sonuçlanmadığı için
o yılın ölümlerinden dolayı ölüm geliri alan haksahibi sayısını tespit
güçlüğü bulunmaktadır. 2015 yılı sonu itibariyle iş kazası sonucu ölümler
dolayısıyla toplam 80 bin 267 haksahibine ölüm geliri bağlanmıştır. Yıllar
birleştirilip ortalamalar alındığında, ölümlerin açıklananın iki
katı olduğu anlaşılmaktadır. 2015 yılı iş kazalarının
faaliyet gruplarına göre dağılımında fabrikasyon metal ürünleri
imalatı 19 bin 221 iş kazası ile birinci, bina inşaatı 15 bin
65 kaza ile ikinci, ana metal sanayii 12 bin 59 kaza ile üçüncü
sırada yer almaktadır. Birbiri ile ilişkili faaliyet gruplarının birleşik
yorumlanması durumunda ise; bina inşaatı, özel inşaat faaliyetleri ve bina
dışı inşaat faaliyetlerini kapsayan inşaat sektörü 33 bin 361
(yüzde 13,81) kaza ile birinci sıradadır. Fabrik metal ürünler ile ana
metal sanayi 31 bin 750 kaza (yüzde 13,15) ile ikinci; gıda ürünleri
imalatı ile yiyecek ve içecek hizmeti faaliyetleri 22 bin 461 kaza
(yüzde 9,95) kaza ile üçüncü; kara taşımacılığı ve boru hattı
taşımacılığı ile taşımacılık için depolama ve destekleyici
faaliyetleri 16 bin 21 kaza (yüzde 6,64) ile dördüncü sırada yer almaktadır. Birbiri ile ilişkili faaliyet
gruplarının birleşik yorumlandığında en fazla ölüm yaşanan faaliyet
grupları sıralamasında inşaat sektörü 433 kişi (yüzde 41,45)
ile birinci sırada; taşımacılık (kara, hava, su yolu, boru
taşımacılığı ve taşımacılık için depolama ve destekleme faaliyetleri dahil)
190 kişi (yüzde 15,26) ile ikinci sırada; madencilik (kömür ve
linyit çıkartılması, metal cevheri madenciliği, diğer madencilik ve
taşocakçılığı) 79 kişi (yüzde 6,31) ile üçüncü sırada; perakende ve
toptan ticaret 71 kişi (yüzde 5,67) ile dördüncü sırada; metal
sanayi (fabrikasyon metal ürünleri ve metal ana sanayi) 60 kişi (yüzde
4,63) ile beşinci sırada yer almaktadır. 2015 yılındaki bin
252 ölüm vakasının 817`si 17 ilde gerçekleşmiştir ve ölüm
vakalarının yüzde 65,26`sı oranındadır. 17 ilde gerçekleşen 178 bin 217 iş
kazası da, toplam 241 bin 547 iş kazasının yüzde 73,78`ine tekabül
etmektedir. İş kazası sonucu ölümlerin en yüksek olduğu 17 il sırasıyla;
İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Konya, Kocaeli, Antalya, Adana, Mersin, Gaziantep,
Denizli, Kayseri, Balıkesir, Hatay, Tekirdağ, Afyonkarahisar, Diyarbakır`dır.
Hiç ölüm yaşanmayan il ise Bayburt olarak görünmektedir. Meslek hastalıkları SGK
istatistiklerinin en gayri ciddi yanını oluşturmaktadır. Dünyada iş kazaları
oranı yüzde 44, meslek hastalıkları oranı yüzde 56`dır. Fakat Türkiye`de
iş kazaları oranının yüzde 99,998, meslek hastalıklarının ise on binde
2 oranında olması, SGK veri tabanının sorunlu yapısını göstermektedir.
SGK`ya göre meslek hastalıkları 81 il içinde yalnızca 31 ilde 510 vakadan
ibarettir ve 136`sı sigortalılığı bittikten sonra meslek hastalığı teşhisi
koyulanları kapsamaktadır. İller sıralamasının ilk beşi şöyledir: İstanbul
105 kişi, Zonguldak 90 kişi, Kocaeli 56 kişi, Ankara 46 kişi, İzmir 12 kişi! 2015 yılında kadınların en
fazla iş kazası yaşadığı faaliyet grupları, gıda ürünlerinin imalatı (3
bin 930 kaza), yiyecek ve içecek hizmeti faaliyetleri (3 bin 137 kaza),
tekstil ürünlerinin imalatı (2 bin 948 kaza), binalar ve çevre düzenlemesi
faaliyetleri (2 bin 917 kaza), perakende ticaret (motorlu kara taşıtları ve
motosikletler hariç) (2 bin 454 kaza), insan sağlığı hizmetleri (bin 993
kaza) giyim eşyalarının imalatıdır (bin 634 kaza). Bu yedi faaliyet grubunda
yaşanan 19 bin 103 iş kazası, kadınların maruz kaldığı toplam 34 bin 625 iş
kazasının yüzde 55,17`si oranındadır. Kadınların en fazla iş kazası
yaşadığı iller sıralamasında İstanbul 9 bin 754 iş kazası ile başı
çekmekte, onu İzmir 3 bin 544 iş kazasıyla izlemekte ve sıralama Bursa 3 bin
82, Kocaeli bin 942, Antalya bin 872, Ankara bin 835, Tekirdağ bin 417,
Manisa bin 376 şeklinde sürmektedir. Bu sekiz ildeki 24 bin 822 iş kazası,
toplam 34 bin 625 şeklindeki kadın iş kazası sayısının yüzde 72`sini
oluşturmaktadır. Aşağıdaki tablo, 2000-2015
yıllarındaki iş kazası, meslek hastalığı, iş kazası ve meslek hastalığı
sonucu ölüm sayılarındaki vahim artışları yansıtmaktadır. (2012 yılından
itibarenki 0 verileri SGK`ya, parantez içindekiler İSGM`ye aittir.)
|
ALİ EKBER ÇAKAR: İŞ KAZALARINDA VAHİM ARTIŞLAR VAR
MMO
29 Mayıs 2017, Pazartesi